Wat doet een kwaliteitsborger tijdens het bouwproces?

De Nederlandse bouwsector is volop in beweging. Sinds de invoering van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) is het bouwproces onderworpen aan strengere kwaliteitseisen. Hierdoor neemt de rol van de kwaliteitsborger een centrale plaats in. Maar wat doet een kwaliteitsborger nu precies tijdens het bouwproces? In deze uitgebreide blogpost leggen we het haarfijn uit.

Wat is een kwaliteitsborger?

Een kwaliteitsborger is een onafhankelijke partij die toeziet op de technische kwaliteit van bouwwerken tijdens het gehele bouwproces. Deze professional werkt namens de opdrachtgever, maar handelt autonoom volgens vooraf vastgestelde kwaliteitseisen. De taak van de kwaliteitsborger is niet alleen administratief of controlerend; het gaat om actieve participatie tijdens elke bouwfase.

In tegenstelling tot de traditionele gemeentelijke bouwtoezichtstructuur, waarin gemeenten de bouwplannen toetsten en de bouw controleerden, wordt dit sinds de invoering van de Wkb grotendeels vervangen door private kwaliteitsborgers. Deze verandering moet leiden tot een hogere bouwkwaliteit en een grotere aansprakelijkheid voor bouwfouten bij aannemers.

Kwaliteitsborgers zijn vaak afkomstig uit erkende instellingen of gecertificeerde bedrijven zoals BBW Borging die voldoen aan de eisen van het stelsel Kwaliteitsborging voor het bouwen. Ze gebruiken hiervoor goedgekeurde instrumenten, die functioneren als leidraad bij het toetsen van bouwkwaliteit. 

Waarom is kwaliteitsborging verplicht geworden?

De belangrijkste aanleiding voor de introductie van de Wet kwaliteitsborging is de wens om bouwfouten te verminderen en de bouwkwaliteit te verbeteren. Te vaak kwamen er klachten binnen over gebrekkige bouwstructuren, lekkages, of zelfs instortingsgevaar. De overheid wilde een systeem waarbij de verantwoordelijkheid meer bij de bouwer kwam te liggen in plaats van bij de gemeente.

Daarom is de kwaliteitsborger verplicht gesteld bij risicoklasse 1-projecten sinds 2023. Dit zijn relatief eenvoudige bouwwerken zoals eengezinswoningen en kleine bedrijfspanden. In de komende jaren wordt verwacht dat ook hogere risicoklassen onder het stelsel vallen.

Door de verplichte inzet van een kwaliteitsborger wordt een objectieve en deskundige partij betrokken die vanaf de ontwerpfase tot en met de oplevering toezicht houdt. Dit moet leiden tot meer transparantie, betere documentatie en minder juridische geschillen achteraf.

De taken van een kwaliteitsborger vóór de bouwstart

De werkzaamheden van een kwaliteitsborger beginnen al ver voordat de eerste steen wordt gelegd. In de voorbereidingsfase controleert hij de bouwplannen, het ontwerp, de berekeningen en de technische documentatie. Hierbij toetst hij of het bouwwerk voldoet aan de wettelijke bouwtechnische voorschriften.

Een belangrijk onderdeel van deze fase is het risicodossier. De kwaliteitsborger stelt hierin vast welke onderdelen van het bouwwerk potentieel risicovol zijn. Denk aan funderingen, draagconstructies of brandveiligheidsmaatregelen. Op basis van dit dossier wordt een borgingsplan opgesteld waarin staat hoe deze risico’s beheerst worden tijdens de bouw.

Ook toetst de kwaliteitsborger de samenwerking tussen betrokken partijen. Is de communicatie helder? Is er voldoende deskundigheid aanwezig? Zijn de juiste materialen gekozen? Door al vroeg betrokken te zijn, kunnen latere problemen worden voorkomen.

De rol van de kwaliteitsborger tijdens de bouw

Tijdens de uitvoering van het bouwproject is de kwaliteitsborger regelmatig aanwezig op de bouwplaats. Hij controleert of de werkzaamheden conform het borgingsplan verlopen en of er wordt gebouwd zoals vastgelegd in de technische documenten. Deze controle is geen momentopname maar een doorlopende activiteit.

De kwaliteitsborger maakt inspectieverslagen, beoordeelt eventuele afwijkingen en houdt nauw contact met de aannemer. Bij afwijkingen wordt direct actie ondernomen. Dit kan variëren van het aanpassen van werkwijzen tot het stopzetten van bepaalde werkzaamheden totdat aan de eisen is voldaan.

Wat belangrijk is om te weten, is dat de kwaliteitsborger niet verantwoordelijk is voor het uitvoeren van de bouw – dat blijft de taak van de aannemer. De kwaliteitsborger is er juist om objectief te beoordelen en fouten te signaleren voordat ze leiden tot gebreken of onveilige situaties.

Door structureel toezicht te houden draagt de kwaliteitsborger bij aan een bouwproces waarin minder wordt gegokt en meer wordt gegarandeerd. Het gebruik van digitale tools en fotodocumentatie versterkt dit effect en maakt de bewijslast inzichtelijk.

Oplevering en verklaring: het sluitstuk van kwaliteitsborging

Aan het einde van het bouwproject heeft de kwaliteitsborger nog een cruciale taak: hij stelt een dossier bevoegd gezag op, ook wel het opleverdossier genoemd. Hierin staan alle gegevens die aantonen dat het bouwwerk voldoet aan de technische eisen. Denk aan inspectierapporten, foto’s, berekeningen en goedgekeurde wijzigingen.

Op basis van dit dossier geeft de kwaliteitsborger een verklaring af aan de gemeente dat het bouwwerk voldoet aan de gestelde bouwtechnische voorschriften. Deze verklaring is vereist voordat het gebouw in gebruik mag worden genomen. De gemeente beoordeelt dus niet meer zelf de bouwkwaliteit, maar vertrouwt op de objectieve verklaring van de kwaliteitsborger.

Dit dossier biedt niet alleen zekerheid voor de gemeente, maar ook voor de opdrachtgever en toekomstige eigenaar. Mocht er later iets mis zijn met het gebouw, dan ligt de bewijslast en aansprakelijkheid bij de aannemer of andere uitvoerende partij. Dit versterkt de rechtspositie van de consument aanzienlijk.